HoneyLab Teper & Waś






Badania miodu i wosku pszczelego


Badania jakości wosku pszczelego

Skład wosku pszczelego oraz jego zastosowanie

Wosk pszczeli to wydzielina woskowych gruczołów robotnic pszczoły miodnej. Gruczoły woskowe wykazują największą aktywność najczęściej między 9 a 15 dniem życia pszczoły, ale, w zależności od potrzeb rodziny pszczelej, wosk mogą produkować także robotnice nieco młodsze lub dużo starsze. Pod względem chemicznym wosk jest złożoną mieszaniną związków chemicznych. W jego skład wchodzą głównie estry, węglowodory, kwasy tłuszczowe i alkohole.

Jak wiadomo, wosk pszczeli wykorzystywany jest przede wszystkim w pszczelarstwie, do produkcji węzy. Produkt ten znajduje szerokie zastosowanie także w innych gałęziach przemysłu, m.in. w przemyśle chemicznym, kosmetycznym, farmaceutycznym oraz do produkcji świec. W Unii Europejskiej został zarejestrowany pod symbolem E901, jako dodatek do żywności. W przemyśle spożywczym stosowany jest jako tzw. substancja glazurująca, w celu nadawania atrakcyjnego wyglądu, połysku i barwy produktom takim jak: cukierki, kawa ziarnista, orzechy czy owoce. Wykorzystywany jest także jako środek konserwujący w powłokach zabezpieczających żywność przed wilgocią (m.in. twarde sery, wyroby cukiernicze, owoce cytrusowe) i innymi niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, które powodują wysychanie, deformację i zlepianie, a także w celu ochrony produktów spożywczych przed zakażeniami wywołanymi przez drobnoustroje.

Problem z jakością wosku pszczelego

Od kilku lat obserwuje się wzrost popytu na wosk pszczeli nie tylko w pszczelarstwie, ale też w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Coraz większe zapotrzebowanie na ten produkt powoduje wzrost jego ceny na rynku. W myśl przepisów unijnych wosk pszczeli zaliczany jest do produktów zwierzęcych tzw. kategorii trzeciej. W związku z tą klasyfikacją, traktowany był dotychczas jako produkt uboczny pochodzenia zwierzęcego, który nie nadaje się do bezpośredniej konsumpcji przez człowieka, a zatem nie stanowił potencjalnego zagrożenia w łańcuchu żywnościowym, a w konsekwencji nie podlegał ścisłej kontroli urzędowej. Taka klasyfikacja jest nieco kontrowersyjna ze względu na możliwość stosowania wosku pszczelego jako dodatku do żywności, a także ze względu na ścisły kontakt z miodem podczas jego dojrzewania w plastrach. Od dawna zwracano uwagę na niebezpieczeństwo przenikania z wosku do miodu m.in. akarycydów (substancji aktywnych w preparatach stosowanych do zwalczania Varroa destructor). Negatywny wpływ zafałszowań węzy parafiną, na jakość miodu dojrzewającego w plastrach odbudowanych na takiej węzie, stwierdzono niedawno.

Przy znaczącym wzroście popytu na wosk pszczeli, i stosunkowo niskiej jego podaży, niepokrywającej nawet potrzeb pszczelarstwa, jak również z powodu braku obligatoryjnych uregulowań prawnych dotyczących jakości wosku pszczelego, produkt ten jest fałszowany na coraz większą skalę. Dodatek obcych substancji takich jak parafina, czy stearyna do wosku obniża jakość wyprodukowanej z niego węzy, a w konsekwencji często uniemożliwia wykorzystanie tego produktu w pszczelarstwie oraz w innych gałęziach przemysłu.

Dotychczas system kontroli jakości wosku, znajdującego się zarówno na krajowym, jak i europejskim rynku, praktycznie nie istniał. Przez wiele lat nie zauważano potrzeby objęcia wosku pszczelego stałą kontrolą, do czasu gdy skutki zafałszowań stały się niebezpieczne dla pszczół, a także pojawiły się obawy odnośnie negatywnego wpływu na jakość miodu oraz produktów spożywczych, w których wosk pszczeli jest stosowany jako dodatek (E901).

Groźne skutki zafałszowań wosku pszczelego

Węza wyprodukowana z wosku zafałszowanego np. parafiną, czy stearyną, może stanowić poważne zagrożenie dla rodzin pszczelich, w których dochodzi do zaburzeń prawidłowego rozwoju. Jak wiemy, wosk wykorzystywany jest przez pszczoły do budowy plastrów, w których wychowują czerw i magazynują miód. Oprócz tych podstawowych funkcji, wosk odgrywa także ważną rolę w termoregulacji gniazda i chroni je przed wilgocią, jest też przekaźnikiem sygnałów wibracyjnych podczas wykonywanych tańców, za pomocą których porozumiewają się pszczoły w rodzinie.

Skutki poddania do rodzin pszczelich zafałszowanej węzy mogą być różne i nie do końca przewidywalne. Zła odbudowa plastrów lub zupełny brak zainteresowania pszczół odciąganiem węzy, to najczęstsze objawy obserwowane przez pszczelarzy. Do nietypowych zjawisk, związanych z zafałszowaniami wosku, należy także zaliczyć „spływające” po drutach plastry, zarówno zaczerwione, jak i te z miodem. Ponadto zafałszowana węza, poddana pszczołom, może stanowić zagrożenie dla czerwiu. Szczególnie niebezpieczna jest stearyna która, jak udowodniono, może powodować wysoką śmiertelność larw.



Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), w 2020 roku, opublikował raport, w którym oceniono ryzyko związane z zafałszowaniami wosku dla pszczół oraz człowieka. W raporcie potwierdzono negatywne skutki zafałszowań dla rodzin pszczelich, a także wskazano na zagrożenia dla zdrowia człowieka, związane ze spożywaniem miodu dojrzewającego w plastrach woskowych z dodatkiem parafiny lub stearyny oraz stosowaniem wosku zafałszowanego w przemyśle spożywczym.

W związku z powyższym, w najbliższym czasie, wymagania odnośnie jakości wosku pszczelego zostaną najprawdopodobniej uregulowane przez Komisję Europejską, a zatem można przypuszczać, że kontrola jakości tego produktu zostanie wkrótce usankcjonowana.

Nasze Laboratorium do identyfikacji zafałszowań wosku pszczelego, wykorzystuje jedną z najnowocześniejszych metod spektroskopii w podczerwieni - FTIR-ATR (ang. Attenuated Total Reflectance Fourier Transform Infrared Spectroscopy). Wykrywamy już 3% dodatek stearyny oraz 3% parafiny w wosku pszczelim.

Technika FTIR-ATR jest rekomendowana przez Międzynarodową Komisję ds. Miodu (ang. IHC – International Honey Commission) w badaniach jakości wosku pszczelego.

Dlaczego warto wykonać badanie?

Nie trzeba nikogo przekonywać, że na dobrej jakości węzy zależy zarówno pszczelarzom, jak i jej producentom. Należy jednak mieć świadomość, że wosk raz zafałszowany może „krążyć” przez wiele lat, trafiając do różnych odbiorców, a konsekwencje tego niebezpiecznego w skutkach procederu ponoszą głównie pszczelarze.

Aby uniknąć zagrożeń, wynikających z poddania do rodzin pszczelich węzy wyprodukowanej z wosku zafałszowanego, warto wcześniej zlecić badanie w naszym Laboratorium. Do skorzystania z naszych usług zachęcamy także producentów węzy, którzy często nie są pewni jakości skupowanego wosku.

Nasze usługi kierujemy również do innych branż, w których wosk pszczeli znajduje szerokie zastosowanie, m.in. do firm farmaceutycznych, kosmetycznych oraz producentów żywności, dla których dobra jakość wosku, potwierdzona badaniami, powinna być równie ważna.

Do wykonania analizy wystarczy około 10 g wosku lub kawałek węzy o wymiarach około 15 cm × 15 cm.

Do próbki należy dołączyć wypełnione i podpisane Zlecenie badania i przesłać na adres Laboratorium.